COVID-19 PANDEMİ AFETİ SONRASI İŞYERLERİNDE NORMALLEŞME ADIMLARI BÜROLARDA BULAŞMAYI AZALTICI ÖNLEMLER NELER OLABİLİR?

Mayıs 12, 2020

Yük. Müh. Ertan Halaç

Sağlık otoritesince yayımlanan veriler dikkate alındığında Covid-19 pandemi afeti uzun uğraşılar ve özverili çalışmalar neticesinde kontrol altına alınmaya başlandığı görülmektedir. Bu sevindirici ve umut verici gelişmeler sınırlı ve kısıtlı yaşamın da eski haline getirilmesi için aşamalar halinde ileri adımlar atılmaya başlanmıştır.

Bir soruna çözüm bulunurken bulunan çözümün yeni problemler yarattığı da bilinen bir gerçektir. Özellikle bulaşıyı önlemek için uzun süreli evde kalmaya ve bir anlamda serbestçe sosyal ilişkilere de sınırlama getirmeye dayalı bir takım psikolojik sorunların çıkması muhtemeldir ve çıkacaktır da. Son günlerde 65 yaş ve üzeri büyüklerimizin sorunları gündemdedir ve fiziksel aktivitelerini arttırmak için çözümler de bulunmaya çalışılmaktadır.

Bunların dışında; iş hayatında ve uluslar arası ekonomik faaliyetlerde sorunların bir süre daha devam edeceği, bazı ekonomik krizlerin de çıkacağı açıkça dillendirilmektedir. Bu yaraların afet sonrası dayanışma içinde sarılması küresel işbirliğini de beraberinde getirecektir. Herkes bir lokomotifin vagonu gibidir; birinin raydan çıkması tüm treni etkileyecektir. Bunu tüm devletler yakından görmektedir.

Aslında alışılmış yaşama dönüş yani normalleşme illerden ülkeye, oradan da tüm dünyaya doğru gelişecek ve genişleyecektir. Çünkü ülke içinde bile tedbirlerin sıkılıkla uygulandığı iller bellidir, bir kısmı sokağa çıkma kısıtlaması yönünden uygulama dışı bile bırakılmıştır. Burada sürdürülen günlük yaşam, diğerlerinden daha normal veya bazı hususlar hariç eski halinde ilerlemektedir. Her aşamada tedbirin elden bırakılmaması gerektiği yeni bir salgın dalgasının Almanya’da baş göstermesi örneğinde görülmüştür. Bu yeni dalga bize pandemi konusunda hiçbir zaman kuralları gevşetmeye fırsat verilmemesini ve gevşekliğe yol açacak söylemlerin dillendirilmemesi gerektiğini de acı bir şekilde öğretmiştir.

Bu sebeple; normalleşmeye geçişin konuşulduğu bu günlerde, riskli alanların öncelikle tespit edilip bu alanlarda bir takım önlemlerin yürürlüğe konulması zorunlu hale gelmiştir. Bilhassa günlük olarak belli sayının üzerinde müşteriye hizmet veren işyerlerinin Kovid-19 salgını yönünden sertifikalandırılması ve İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı nezaretinde hazırlanan önlem paketinin yetkililere sunulması söz konusu olabilir. Böyle bir sertifika verilmesinde alınacağı taahhüt edilen önlemler elbette göz önünde bulundurulmalı, bu uygulamalar ayrıca yerinde etkin olarak da denetlenmelidir.

Basından izlediğimiz kadarıyla;

Yığılma ve toplanmaların,
Ödeme, para yatırma/çekme çekme, mal alma, araca binme için beklemelerin,
Gaz kartı ve su kartı doldurma yapılan makinelerin,
Dokunarak temasın,
Tokalaşmaların ve sarılmaların,
Kutlamaların, taziyelerin ve törenlerin,
Geçerken ve yürürken karşılaşmaların ve çarpışmaların,
Yüz yüze konuşmaların,
Sıkışıklıkların,
Ani hücumların,
Gezinmelerin,
Alışverişlerin,
Koşuşturmaların,

olduğu veya yaşandığı salgın açısından riskli yerler hemen hemen belli olmuştur.

Bulaşı yönünden özellikle birçok kişiye bir noktadan hizmet verilen işyerlerinde yığılma yaşandığından bu yerler ciddi bir tehlike kaynağı olmaktadır. Mevcut tehlikeye maruz kalanlar için ise virüs açıkça risk teşkil etmektedir. Bu tip işyerlerinde, herhangi bir iş için bulunanlar yanında, buralarda çalışanlar da gerçekten bulaşma riskine maruz kalacak, sıraya girip sosyal mesafeyi koruyamayan müşteriler de.

Bu yerlerden risk açısından en çok göze çarpanlar;

Bankalar,
PTT şubeleri,
Marketler ve bakkallar,
Pazarlar,
Fırınlar ve ekmek dağıtım noktaları,
Sinema, tiyatro ve diğer toplu eğlence yerleri
Bar, kafe ve çayhaneler
AVM’ler
Oteller ve dinleme tesisleri
Yolcu toplanma ve dağıtım merkezleri

Bankalar, internet bankacılığı kanalıyla uzaktan veya telefonla da evden destek vererek hizmeti aksatmamak amacıyla gerekli önlemleri alarak süreci başarılı bir şekilde yönetiyorlar. Ayrıca banka çalışanları ve güvenlik görevlilerince her türlü önlem alınmış olmasına rağmen pandemi süresince bu kuruluşlarda yoğunlaşma önlenememiştir.

Üzülerek, belki de çaresizce belirtmek gerekir ki; bankaların içinde ve para çekme makinelerinin önünde her defasında görülen yığılmalar ve yaşanan kargaşa, korunması gereken sosyal mesafenin ihlal edilmesine yol açmaktadır. Bu gibi yoğunluklar bulaşının yayılmaması için devletçe alınan önlemleri de bir anlamda sabote edip, cidden olumsuz olarak etkilemektedir.

Yığılmayı, toplanmayı ve sıra beklemeyi azaltmak maksadıyla bankalarda ve PTT birimlerinde yapılan ödemelere alternatif olarak; sokağa çıkma sınırlamasına tabi hak sahiplerine bu işlemler evlerinde de yapılabilmektedir. Bahsedilen ödemelerin evde yapılması, temel gıda ve diğer ihtiyaçların ikametgâh adreslerine teslim edilmesi esnasında gerek PTT çalışanları ve güvenlik güçleri, gerekse Vefa Destek Birimlerince olağanüstü çabalar sarf edildiği memnuniyetle izlenmektedir. Bu işlerin yürütülmesinde eşi benzeri görülmemiş ve inanılmaz başarı hikâyelerinin yazıldığını akıldan çıkarmamak, ayrıca organizasyon yönünden tüm dünyaya örnek olabilecek fedakârlık timsali bu ekipleri de her açıdan kutlamak gerekir.

Bu yazımızda; örnek olabilecek bir çalışmayı büro tipi yapılanması olan bir işyeri için yapacağız. İşyerinde Covid-19 enfeksiyonuna karşı alınacak tedbirlerin İş Güvenliği Kanunu kapsamında hukuki bir yönünün de olacağı açıktır. Çalışanın tüm çabalarına rağmen bu hastalığın işyerinde bulaştığını kesin olarak ispat etmesi halinde otomatik olarak çalışan lehine bazı hakların da doğacağı açıktır. Bu nedenle; alınacak önlemlerden işveren, İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanları kanunen sorumlu olacaktır.

Netice olarak; işveren nezaretinde alınacak ve uygulanacak önlemlerin İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanıyla birlikte tartışılmasında fayda olacaktır. Genel olarak olaya bakış açımız aşağıdaki konularda yoğunlaşacaktır;

A. İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanı gözetiminde ve desteğinde aşağıdaki önlemler alınabilir;

İşyeri hekimi ve İş Güvenliği Uzmanından alınacak önlemlerle ilgili destek alınması,
“Covid-19 Enfeksiyonuna Karşı İşyerinde Alınacak Önlemler Talimatı” yazılması, yayımlanması ve uygulandığının denetlenmesi,
Konuya ilişkin yazılacak talimatların her çalışana tebliğ edilmesi,
Talimatın alındığının, okunup anlaşıldığının geri besleme ile yayımlayana çalışanlarca bildirilmesi,
Çalışanların sık sık İşyeri Hekimi tarafından sağlık yönünden takip edilmesi,
İşyerinde Covid-19 tedbirlerinin uygulandığını gösterir Şekil-1, 2, 3 ve 4’dekilere benzer uyarı levhaları ve bilgilendirici posterlerin asansörlere, giriş kapılarına, merdiven boşluklarına, duvarlara ve koridorlarda görünebilecek yerlere asılması,
Damlacık ve aerosol şeklindeki bulaştırıcı etkenlerin yayılmasını önlenmek amacıyla maske ve koruyucu donanım kullanılmasının zorunlu hale getirilmesi,
Maske ve koruyucu donanımın güvenli bir şekilde ve CE belgeli olanlarının temin edilmesi,
İşyerinde müşteriler için de gerekli olabilecek yedek maske ve koruyucu donanım bulundurulması,
Maske ve koruyucu donanımdan gelen misafirler için de stokta bir miktar tutulması,
Araç içinde de maske takmanın zorunlu hale getirilmesi,
Maske ve koruyucu donanımın güvenli bir tedarikçiden temin edilmesi,
Maske ve koruyucu donanımı olmayan ya da usulüne uygun takılmamış kişilerin işyerine girmesinin önlemesi,
Maske ve koruyucu donanımı hatalı kullananların ya da kullanmamakta ısrar edenlerin uyarılması ve birden fazla uyarı alanların idarece cezalandırılması,
Covid-19 hastalık semptomlarını açıkça gösterenlerin veya şikâyette bulunanların maske takılarak ivedilikle sağlık teşkillerine gönderilmesi için ambulans talep edilmesi,
Tüm personelin bağlı olduğu aile hekimlerinin adres ve telefon numarasının alınması ve gerektiğinde kullanılmak üzere bilgisayarda arşivlenmesi,
İşyeri Hekimine ve Filyasyon Ekiplerine de bulaşma veya bulaştırma şüphesi olanların ve temaslıların bildirilmesi,
Covid-19 şüphelilerinin veya muhtemel taşıyıcıların işyeri girişinde Şekil 5’deki temassız alından ateş ölçer ile taranması, ateşi yüksek olanların işyerine girişlerinin durdurulması ve tespit edilen şüpheli vakaların İşyeri Hekimine ve İş güvenliği Uzmanına bildirilmesi ve acilen sağlık kuruluşlarına yönlendirilmesi,
Covid-19 enfeksiyonu olan hasta çalışanların İşyeri Hekimine ve İş Güvenliği Uzmanına bildirilmesi,
Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan Şekil-6’daki “Hayat Eve Sığar” uygulama yazılımlarının cep telefonlarına indirilmesini sağlayarak riskli bölgelere gideceklerin uyarılmasında ve enfeksiyon kapmış çalışanların sağlık kurumlarına yönlendirilmesinde kullanılması,
Maskelerin tıbbi atık çöp torbası olan çöp kutusuna atılması,
Tıbbi atık kapsamındaki maske ve koruyucu elbiselerin uygun şekilde bertaraf edilmesi ve bu konuda İş Güvenliği Uzmanından destek alınması,
Covid-19 hastalık teşhisi konulmuş hasta odalarına girerken usulüne uygun kişisel koruyucu donanım takılması veya giyilmesi,
Bulaşma olduğu kesinleşen tıbbi cihazlara dezenfeksiyon yapılmasının istenmesi,
Herhangi bir cihaza veya malzemeye müdahale etmeden önce mutlaka kullanıcı personelin bilgisine başvurulması,
El yıkamanın önemine binaen bu konunun sürekli hatırlatılması için etrafa ve tuvaletlere uyarıcı levhalar konulması,
Yeterli sayıda maske, dezenfektan, yüz kalkanı, koruyucu elbise, eldiven stoğu yapmadan işyerinin tam kapasite ile çalışmaya başlamaması,
İmkânlar elverdiği sürece mevcut servisler birden fazla sefer düzenleyecek şekilde maksimum düzeyde çalışanların hizmetine sunulması,
Yer, yüzey ve ortam dezenfeksiyonun profesyonel ekiplerce yapılmasının sağlanması,
Binek araçlarından sosyal mesafeyi koruyacak şekilde birden fazla kişinin aynı anda istifade etmesi sağlanmalıdır.

B. Bulaşı ajanlarının hava ve dokunulan cisimler yoluyla yayılmasının önüne geçilmesi, ortamdaki bulaşının dezenfeksiyon kanalıyla imha edilmesi,

Klimaların bakım ve dezenfeksiyonlarının yapılması,
Klimaların mümkünse çalıştırılmaması, tabii havalandırma yapılması,
Klimadan çıkan filtrelerin profesyonelce bertaraf edilmesi,
Klima basış hatlarından ve menfez çıkışlarından uzaklaşılması,
Hastanelerden teslim alınacak ventilatör gibi tıbbi cihaz ve malzemenin mutlaka dezenfekte edilmesinin sağlanması,
Personel olmadığında sisleme tekniğiyle çalışma ortamın dezenfekte edilmesi,
Tuvaletlerde dezenfektan dispenserlerinin duvara asılması,
Belirli noktalara ve işyeri girişine dezenfektan dispenserleri konulması,
Ortak kullanılan kapı kolu, kapı, masa üstleri, büro makinelerinin uygun dezenfektanlarla dezenfekte edilip silinmesi,
Kişisel bilgisayarların ve dizüstü bilgisayarların başkalarınca kullanılmasının önlenmesi,
Bulaşıya dokunma veya temas yoluyla yol açabilecek delgeç, tel zımba, kalem, dosya, cep telefonu gibi kişisel eşyalar, araç, gereç ve eşyaların ortak olarak kullanılmaması,
Çalışma ortamının havalandırılması,
İşi olmayanların büroya ve çalışma ortamına girişinin yasaklanması,
Mesai içinde karşılıklı sohbetin önlenmesi.

C. Sosyal mesafenin korunmasına katkıda bulunacak hatalı davranışların ortadan kaldırılması,

Dar koridorlardan birisi geçerken koridor başında beklenmesi,
Konuşma ve bağırmanın en az indirilmesi,
Danışmalarda, sekreterliklerde, kasalarda, gişelerde, ödeme noktalarında, bireysel bankacılık noktalarında ve açık ofislerde göz hizasına kadar şeffaf engel konulması veya tavandan böyle bir levhanın asılması,
Çalışanlara dışarıdan gelen birisinin sosyal mesafeden daha çok yaklaşmasını önleyecek engel konulması,
Danışmalardaki personelin seviye olarak gelen misafirden daha aşağıda olmasını önleyecek düzenleme ve sandalye seçimi yapılması,
Çok sayıda kişi ile muhatap olan güvenlik ve danışma personelinin yüz siperliği takmasının zorunlu hale getirilmesi,
Kâğıt ve basılı dokümanların elden ele dolaşmasının en aza indirilmesi,
İkili veya çoklu temasa neden olan eski alışkanlıkların denetim altına alınarak alternatif çözümler bulunması,
Gelen müşterilerin ve teslimat yapacak kargo görevlilerinin büro içinde gezmelerine izin verilmemesi,
Başta çalışan yakınları olmak üzere işyerine çok zorunlu olmadıkça misafir kabul edilmemesi,
Odalardaki kişi sayısının azaltılması, oturma aralıklarının yeniden düzenlenmesi, personel arasındaki aradaki sosyal mesafenin korunması,
Yüz yüze ve yan yana çalışmanın azaltılması,
Mesai içinde birbirine bağırma ve yüksek sesli konuşmanın yasaklanması, çağırma için telefon kullanılması,
Ziyaretçiye göre alçakta oturmak zorunda olan danışma bankosu, hemşire bankosu, başvuru bankosu personelinin şeffaf bir naylon, asetat veya pleksiglas kalkanla korunması,
Temas edilerek selamlaşmanın, sarılmanın veya tokalaşmanın kesinlikle uygulamadan kaldırılması,
Doğum günü ve bayram kutlamalarının elektronik ortamda yapılması,

D. Sabah mesai girişleri ve akşam mesai çıkışlarında, servislere binerken, yemekhaneye girişlerde, sabah ve aksam parmak izi veya imzayla yapılan yoklamalarda, mesai içinde yığılmaya ve yoğunluğa engel olmak amacıyla;

Mümkünse bazı çalışanların, gerekli altyapıyı da temin ederek evden çalışmaya geçmesi,
Evden çalışmanın personel arasında dönüşümlü olarak yapılması,
Toplantı sayısının azaltılması ve toplantılarda sosyal mesafenin korunması,
Bazı görevlerin icapçı nöbeti şeklinde yerine getirilmesi,
Mesai saatlerinin yeniden düzenlenerek personelin farklı saatlerde giriş ve çıkışlarının sağlanması,
Personel yoğunluğunu ve mesai içinde karşılaşmayı azaltmak amacıyla günlük çalışma süresinin kısaltılması ve gerektiğinde hafta sonu çalışma konulması,
Yoğunluğu azaltmak amacıyla vardiyalı çalışma uygunsa buna geçilmesi,
Personel yoklamalarının telefonla veya e-posta ile alınması,
Yemekhaneye giriş saatlerinin gruplar halinde ve ayrı saatlerde yapılmasının sağlanması, buralarda sosyal mesafenin uygulanması için yeterli sayıda personelin her defasında yemekhaneye alınması,
Servis sayılarının artırılması ve servis önlerinde beklemenin kısıtlanması,
Araçlarda sosyal mesafeye ve maske takma kuralına uyulması,
Taşımaların birden faza kişi ile yapılmasının önüne geçilmesi ve daha çok taşıma aracı kullanılması,
Yemekhanede masa aralarındaki mesafenin arttırılması ve az sayıda personelin sosyal mesafeyi koruyarak aynı anda yemek yemesine izin verilmesi,
Masalardan herkesin elleyerek kullanacağı tuzluk, karabiberlik, sirke şişesi, yağdanlık gibi içinde gıda bulunan kapların kaldırılması, bunların yerine küçük paketlenmiş tiplerinin kullanılması,
Peçetelerin masaya dağıtılması ve peçeteliklerin kaldırılması,
Yemek sırasına girmeyi önleyecek önlemler alınması,
Masalarda tuzluk ve biberlik alışverişinin önlenmesi,
Masalarda yemek yerken yüzde maske olmayacağından mümkün olduğunca konuşulmaması,
Hapşırma ve öksürük anında kol içine dönülmesi,
Maske olmadığından masalarda asla bir uçtan diğer uca bağırılmaması.

E. Sabah mesai girişleri ve akşam mesai çıkışlarında, servislere binerken, yemekhaneye girişlerde, sabah ve aksam parmak izi veya imzayla yapılan yoklamalarda, mesai içinde yığılmaya ve yoğunluğa engel olmak amacıyla;

Demo yerine video çekilerek tanıtım yapılması,
Görüşmelerin telefonla yapılması,
Yazılı iletişimin e-posta aracılığıyla yürütülmesi,
Karşılıklı görüşme yerine sosyal medya iletişim tekniklerinin kullanılması,
Toplantıların tele-konferansa izin veren internet uygulamalarıyla yapılması,
Personelce ziyaret edilecek yerlerin risk düzeyinin uygulama programlarından takip edilmesi,
Demo sonrası cihazların dezenfekte edilmesi.

F. Birden fazla kişiye gün içinde hizmet eden aşağıdaki satıcı, hizmet sunucu ve teslimat yapanlar, danışma personeli ile bunlarla muhatap olanlar da risk altındadır. Örnek olarak;