COVID-19 PANDEMİSİNDE MEDİKAL CİHAZLAR YÖNÜNDEN ALINABİLECEK ÖNLEMLER VE MEDİKAL TEKNOLOJİ DESTEĞİNDE SÜREKLİLİĞİNİN SAĞLANMASI
Covid-19 salgınının pandemi halini almasıyla tüm dünyada sağlık sistemleri ciddi şekilde etkilenmekte, hasta sayısının neredeyse üstel olarak birden artması sağlık sistemlerini çalışamaz ve yetersiz hale getirmektedir.
Bulaşmaya dayalı olarak hasta sayısının her geçen gün arttığı yapılan testlerin yaygınlaşmasıyla ortaya çıkmaktadır. Buna karşın merkezi ve mahalli yönetimler, yerel karantina tedbirlerini üst düzeye çıkararak halkı sosyal mesafenin korunması için bire bir uyarmakta, araçlarda, toplu bulunulan yerlerde, marketlerde, açık alanlarda, yürüyüş, gezi, mesire ve dinlenme yerlerinde şimdiye kadar görülmemiş ve yaşanmamış önlemlerin alınmasını temin ve kontrol etmektedir.
Bir yandan yayılmayı durdurucu veya yavaşlatıcı tedbirler alınırken, diğer yandan da hasta olanların tedavilerinin anında ve süratle yapılabilmesi için maddi kaynaklar bulunmakta ve var olanlar arttırılmaktadır. Bu kapsamda; bazı hastanelerin pandemi hastanesi olarak atanmasının yanı sıra açılması için gün sayılan şehir hastanelerinin devreye alınması da hızlandırılmaktadır. Ancak enfekte olan hastaların büyük kısmının yoğun bakımlarda tedavi gördükleri ve tedavi süresince entübe oldukları dikkate alındığında; yoğun bakım yatak sayısına olan ihtiyaca ek olarak bu alanlarda kullanılan diğer biyomedikal cihazlara çok sayıda gereksinim olduğu açıkça görülmektedir.
Yoğun bakımlar kendilerine yetecek sayıda yatak, hastane donanımı ve tıbbi cihazla donatılmışken, en kötü senaryoda çok sayıda hastanın kısa süre içinde sağlık kuruluşuna başvurması halinde muhtemelen kapasite aşılacak ve mevcut cihazlarla hastalara destek verilmesi sekteye uğrayabilecektir.
Yoğun bakımda kullanılan medikal cihazlar klinikten kliniğe, yaş gruplarına ve tedavi edilen hastalığın cinsine göre çokça farklılık göstermesine rağmen aşağıdaki cihazlar yatak sayısı ve hastaya bağlanacak miktar dikkate alınarak hesaplanıp yedekleriyle birlikte bulunmaktadır. ;
- Hastabaşı Monitör Cihazı/Sistemi
- Ventilatörler/Respiratörler
- İnfüzyon Pompaları
- Perfüzörler(Enjektör pompaları)
- Tansiyon aletleri
- Otoskop-oftalmoskop Cihazları
- EKG Cihazları
- Hasta Isıtma Cihazları
- Kan ve Serum Isıtma Cihazları
- Kan ve Plazma Isıtma (Benmari) Cihazı
- Hasta Isıtma ve Soğutma Cihazları
- İntraaortik balon pompları(IABP)
- ECMO Cihazları
Bu cihazlardan aşağıdakiler ise hasta güvenliği, tasarım teknikleri, enfeksiyon kapma ve yayma sorunları nedeniyle her hastaya bir adet bağlanması gereken ve birden fazla hastaya aynı anda bağlanamayacak cihazlardır.
- Ventilatör
- İnfüzyon pompası
- Perfüzörler
- Hastabaşı monitörler
- ECMO (Genelde KVC YB)
- IABP (Genelde KVC YB)
- Hasta Isıtma ve Soğutma Cihazları (Genelde KVC YB)
- EKG (Sürekli bağlı değildir bu nedenle değişimli kullanılabilir.)
- Tansiyon aleti (Sürekli bağlı değildir bu nedenle değişimli kullanılabilir.)
- Otoskop-oftalmoskop/seyyar(Sürekli bağlı değildir bu nedenle değişimli kullanılabilir.)
- Hasta Isıtma Cihazları(Dual çıkışlı olanlar hariç her hastaya bir cihaz bağlıdır.)
- Kan ve Serum Isıtma Cihazları (Hastaya bağlı değildir. Tüm hastalar için ortak kullanılabilir.)
- Kan ve Plazma Isıtma (Benmari) Cihazı (Hastaya bağlı değildir. Tüm hastalar için ortak kullanılabilir.)
- Kangazı Cihazı (Hastaya bağlı değildir. Tüm hastalar için ortak kullanılabilir.)
Özellikle tek bir ventilatörün çok sayıda hastaya bağlanması ile ilgili uygulamaları sosyal sitelerde görmekteyiz. Çaresizlikten yapılan bu uygulamalarda; hastaların akciğer mekanik parametreleri, akciğer kapasiteleri, hatların yaşları ve solunum performansları, daha önceki kronik hastalıkları dikkate alınmadığı ve hastaların barotravma başta olmak üzere birçok riskle karşı karşıya kaldığı görülmektedir. Ayrıca spontan solunumu olan hastaların da böyle bir sistemde cihazla uyumsuzluğunun değerlendirilmesi olası değildir.
“Tedbir, tedaviden iyidir.” sözü ile hareket edildiğinde muhtemel bir aşırı yığılma öncesi aşağıdaki çalışmaların şimdiden yapılmasının uygun olacağını değerlendirmekteyiz. Hastanelere bağlı yoğun bakımlarda Covid-19 enfeksiyonunun tedavi edilmesinde kullanılacak tıbbi cihazların envanterinin çıkarılması, envanterlerin tablo haline getirilmesi ve bilgilerin sürekli güncellenmesi,
- Yedek cihazların yerlerinin hastane içinde tespit edilmesi,
- Envanteri çıkarılan tıbbi cihazların;
- İsim, marka, modeli, demirbaş numarası
- Çalışırlık ve arıza durumu
- Arızalı ise ne kadar süredir arızalı kaldığı
- Şimdiye kadar arızanın giderilmesi için yapılan işmlerler
- Teknik personel, yedek parça ve ödenek ihtiyacının belirtilmesi
- Firmalardan servis alabilme ve yedek parça temin edebilme imkanlarının bildirilmesi
- Ventilatörlerle ilgili yedek parça stoğunun merkeze listeler halinde marka ve model bildirilerek açıklanması
- Temsilci veya sözleşme yapılan firmaların iletişim bilgileri
- Sağlık teşkillerindeki tıbbi gaz santrallerinin denetlenmesi, tümünün çalışır duruma getirilmesi, eksikliklerin giderilmesi,
- Oksijen ve basınçlı hava gibi tıbbi gazları tedarik eden firmalarla sözleşmelerin yenilenmesi ve üretim durumlarının yerinde veya uzaktan kontrol edilmesi, merkeze sürekli bilgi akışının sağlanması
- Bahsedilen yoğun bakım cihazlarından alım yapılanların erken teslimatı için firmalara bildirim yapılması
- Depolardaki kullanılmayan, ihtiyaç fazlası olup atıl konumdaki medikal cihazların hastane ve sağlık teşkili bazında envanterinin çıkarılması ve varsa sorunlarının listeye yazılması ve bu cihazların ivedilikle merkeze çekimesi,
- Yoğun bakım cihazı satan medikal firmalara yazı yazılarak depo stoklarında görünen, sipariş verilip nakil halinde olan ventilatör, perfüzör, infüzyon pompası, evde bakım ventilatörlerinin (CPAP/BİPAP cihazları) envanterinin istenmesi, alım ve satımlarının denetim altına alınması,
- İkinci el ve hurda medikal cihaz satan firmalardan envanterlerinde mevcut cihazların durum raporlarının ivedilikle alınması ve bu kapsamda aşağıdaki tedbirlerin uygulamaya konulması;
- Listelere göre cihazların yerinde görülmesi ve faal olanların tespit edilmesi
- Cihazlardan faal edilebilecek olanların ayrılması ve servis verilip hizmete alınması
- Yedek parça için kullanılacakların belirlenmesi ve uygun koşullarda depolanması
- Yerel bakım-onarım-kalibrasyon firmalarının veya temsilcilerinin desteğinin alınması
- Piyasada yoğun bakım cihazlarına servis veren ve bilhassa ventilatöre bakım yapabilecek, onarım hizmeti verebilecek temsilci ve firmaların envanterinin çıkarılması ve bu firmalara ulaşılması
- Bakım-onarım-kalibrasyon yeteneği gelişmiş sağlık otoritesine bağlı bir biyomedikal biriminin Merkezi Ventilatör Bakım, Depolama ve Dağıtım Merkezi olarak atanması, bu merkezin personel, test-ölçüm cihazlarıyla desteklenmesi,
- Personel alımlarında biyomedikal ve tıbbi gaz personeli teminine de önem verilmesi, bu personelin pandeminin etkisini daha çok gösterdiği illerdeki hastanelere atanması, atanan personele ventilatörler ve diğer yoğun bakım cihazlarının sürekli faal tutulmasıyla ilgili uzaktan eğitim verilmesi
- Makine Kimya Endüstrisi Kurumu’nun (MKE) depolarında mevcut HEK, hasarlı, hurda, eski teknoloji ürünü ventilatör ve diğer yoğun bakım cihazlarının envanterinin çıkarılması,
- Gümrüklerde ventilatör ve yedek parçalarının ithalatında kolaylıklar sağlanması ve işlemlerin belirlenecek bir süre sadeleştirilmesi
- Uçak kargo taşıma fiyatlarının makul seviyelere çekilerek daha hızlı parça tedarikinin yapılabilmesi ve ventilatör parçalarının ithalatında uçak kargoya öncelik verilmesi.
Pandemiyle savaşan ülkelerde ve ülkemizde ihtiyaç duyulan cihaz cins ve miktarlarının, ventilatörlerde yaygın kullanılan modların, ev tipi bakım ventilatörlerin kullanım alanının da ortaya konulması planlamayı daha da kolaylaştıracak, cihaz ihtiyacının çeşitli yollarla teminini mümkün kılacaktır. Cihaz ihtiyacının had safhaya ulaşması durumunda anestezi cihazlarının ve acil servislerde ve ambulanslarda bulunan seyyar ventilatörlerin de kullanılabileceği dikkatten kaçmamalıdır. Ek olarak sarf kullanımının çok artması durumunda ve tedarikte sorun yaşanması halinde yeniden işleyip kullanıma verme de üzerinde durulması gereken bir önlem olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.
Salgının daha büyük boyutlara ulaşmadan enfekte olan hasta sayısının zamana yayılmasının sağlanması yanında proaktif davranılarak medikal cihazlara olan gereksinimin anında karşılanıp tedaviden daha iyi sonuçlar elde etmek mümkündür. Medikal cihazlardan sipariş edilip nakil halinde olan, stokta, HEK, atıl, mevcut veya siparişi alınıp temin edileceklerin bir disiplin içinde acil ihtiyaç noktalarına sevki, bunların sürekli faal tutulması, elde mevcut olanakların en iyi şekilde organize ve koordine edilmesiyle sağlanacaktır.
Yerli üretimde olumlu, yüzümüzü güldüren, gurur duyduğumuz birçok aşama kaydedilmiş olmasına karşın gönüllü olarak kurulan yeni tasarım grupların belirlenmesi ve bu grupların yakından bilgi ve maddi imkanlarla desteklenmesi; hali hazırdaki ve gelecekteki hastane ve ev tipi solunum cihazı ihtiyacını karşılayacak, geniş kullanım spektrumu olan bu cihaz grubunun üretilmesi için de temel oluşturacaktır. Sadece acil durumlarda kullanılması için hızlıca tasarlanmış, tüm kodları ve tasarım teknikleri internette iyi niyetli olarak yayımlanmış bazı solunum cihazlarının sağlık otoritesince incelenmesi, hasta güvenliği yönünden değerlendirilmesi ve klinik onaylarının alınması üretim ve kullanım öncesi önem arz etmektedir. Sadece medikal cihazlar değil, cihazların kullanıldığı hastanelerdeki tedarik zincirinin ve zincir üzerindeki halkaların da iyi değerlendirilmesi, başarı şansını arttıracak ve pandemiyle mücadelede isabetli kararlar alınmasına çok daha fazla yardımcı olacaktır.
Yük. Müh. Ertan Halaç
03 Nisan 2020